Individueel reisbudget, een brug tussen openbaar vervoer en doelgroepenvervoer

Onlangs betoogde ik op het congres contractvervoer dat voor integratie van doelgroepen- en openbaar vervoer het individueel reisbudget een belangrijk hupmiddel kan zijn.

Flexxen, hoppers en MaaS uit embryonale fase

Overal zie je nieuwe vervoersvormen opkomen, zoals de wijkhopper in Dordrecht, de Hub-Taxi in Groningen en verschillende vraagafhankelijke Flexxen en Hoppers. MaaS komt uit de embryonale fase, zelfrijdende vervoertoepassingen ontstaan in het OV (bijvoorbeeld bij het Haga-ziekenhuis) en deelmobiliteit wordt steeds groter (reden waarom Rotterdam hier beleid op maakt). Naast het reguliere OV ontstaat een wereld aan mobiliteitsoplossingen, deels OV en deels niet OV.

Dit biedt kansen voor de ´minder mobielen´: mensen die nu vanuit gemeenten een vervoersvoorziening ontvangen. Vraagafhankelijke en flexibele mobiliteitsdiensten kunnen meer maatwerk bieden voor dit soort reizigers. Maar dan moet deze daar wel toegang tot hebben. Daarbij kan het individueel reisbudget helpen.

In dit stuk wil ik wat meer toelichten over hoe het individueel reisbudget er in de praktijk uit zou kunnen zien. Dit vanuit het perspectief van de gebruiker -in dit geval mevrouw de Zeeuw-  de vervoerder, laten we zeggen vervoerder X en gemeente Y.

Het reisbudget voor mevr. De Zeeuw

Mevrouw de Zeeuw is 75 en woont in Stolwijk een dorp in de Krimpenerwaard onder de rook van Gouda.  Al enige jaren heeft ze een indicatie voor Wmo-vervoer, in Midden-Holland uitgevoerd door de GroeneHartHopper.  Sinds een jaar heeft mevr. De Zeeuw een individueel reisbudget. Voorheen moest ze voor alle ritten de GroeneHartHopper gebruiken, nu kan ze per rit kiezen met welke vervoerder ze reist. Mevr. De Zeeuw gaat één keer in de maand naar de markt in Gouda, daar ziet ze dan enkele oude vriendinnen waarmee ze ook wat gaat drinken. Om daar te komen maakt ze gebruik van een nieuw aanbod van de GroeneHartHopper; de ‘vaste rit’. Iedere donderdag als er in Gouda markt is vertrekt de GroenHartHopper vanaf de centrale straat door Stolwijk om 9:30 naar de markt en ze kan kiezen om 12:00 of 13:00 terug te rijden. Dit kost haar de helft van wat ze doorgaans voor de GroeneHartHopper betaald en minder reisbudget. Vorige week ging Mevr. De Zeeuw naar haar zus in Schoonhoven. Hiervoor reist ze met de Histo, het vrijwilligersvervoer in Stolwijk. Ze moet zo’n rit wel drie dagen van tevoren boeken, maar dat vindt ze niet erg want het kost minder geld en reisbudget en de man die op woensdag rijdt is altijd zo aardig.

Mevrouw De Zeeuw krijgt jaarlijks een reisbudget van 3000 punten, per punt kan ze 0,5 kilometer met de GroeneHartHopper meereizen. Histo, de vast rit en andere vervoermogelijkheden kosten haar minder minder budget dan als ze met de GroeneHartHopper gaat en ook de reizigersbijdrage die ze daarvoor moet betalen is lager. Het was even wennen, maar mevr. De Zeeuw vindt het een uitkomst dat ze keuze heeft.

Het reisbudget voor Vervoerder X

Vervoerder X overwoog om de frequentie van de buurtbus door plaats Y te verminderen. Maar de komst van het individueel reisbudget was reden om te kijken of de frequentie van de buurtbus niet juist wat omhoog kan. Wmo-geindiceerden die deze bus pakken leveren de vervoerder 3x zoveel op per kilometer dan een reguliere OV-reiziger. Deze extra inkomsten maakte het mogelijk om de lijn 8 keer in plaats van 6 keer per dag te rijden, waardoor er ook begin van de avond een vervoersaanbod is.

X voert ook een vorm van OV-Taxi. OV-Taxi is bedoeld om mensen naar OV-knooppunten te brengen als er dichtbij geen busaanbod is. Dit soort vraagafhankelijk vervoer ontstaat steeds meer in Nederland.  In de praktijk wordt er maar weinig gebruik gemaakt van de OV-Taxi. Vervoerder X geeft hier ook weinig ruchtbaarheid aan. Wat niet vreemd is, want de vervoerder heeft de OV-Taxi wel aangeboden toen ze bij de provincie haar bod indiende om de OV-concessie te bemachtigen, maar ze verdient niet veel op de OV-Taxi. Sterker OV-Taxi kost de vervoerder geld. Dit is op zich jammer want de OV-Taxi kan minder mobielen naar de bushalte brengen, waarna ze hun reis verder kunnen vervolgen met regulier OV.

Met de komst van het individueel reisbudget is het voor de Wmo-reiziger (financieel) interessant om een reis met eerst de OV-Taxi en dan de bus af te leggen.  Het gebruik van de OV-Taxi door Wmo-geïndiceerden stijgt hierdoor.  Hierop is Vervoerder X ingesprongen en heeft het aantal haltes waar de OV-Taxi op reist flink verhoogd en is de OV-Taxi echt aan het promoten. Doordat Vervoerder X er nu meer aan verdient kan ze de OV-Taxi rendabel uitvoeren.

Het individueel reisbudget voor gemeente Y

Een aantal jaren gelden heeft gemeente Y het individueel reisbudget ingevoerd. Het eerste jaar kostte dit extra budget, omdat ze een contract met de oude regiotaxivervoerder hadden om in ieder geval altijd vervoer te hebben voor de Wmo-geïndiceerden. De bedongen prijs per kilometer was hoger dan in het verleden en de meeste mensen bleven met de vertrouwde regiotaxi reizen.

Na een jaar zag gemeente Y een geleidelijke verandering, mensen gingen meer gebruik maken van het vrijwilligersvervoer in de gemeente en ook vaker de keten Regiotaxi naar knooppunt en vandaar verder met openbaar vervoer.

De gemeente hikte al jaren aan hoe de twee plaatselijke vrijwilligersvervoersysteem te ondersteunen. Hoe zorg je voor een level playing field, hoe voorkom je dat je het eigen initiatief smoort en hoe zorg je dat deze vervoervorm duurzaam de vervoervraag die er duidelijk naar was kan bedienen? Het individueel reisbudget bleek een uitkomst, een prikkel voor de lokale vervoersystemen om hun dienstverlening te intensiveren en verbeteren, zonder directe inmenging en de vraag van arbeidsverdringing.

Met het individueel reisbudget werkt gemeente Y toe naar een inclusiever vervoersaanbod.. Openbaar vervoer en tussenvormen van vervoer worden meer ingericht voor minder mobiele mensen omdat het vervoerders loont.

Nieuwe vervoervormen stimuleren

Het individueel reisbudget helpt een brug slaan tussen doelgroepenvervoer en openbaar vervoer. Doordat ‘minder mobielen’ vervoerders meer opleveren worden zij een meer interessante vervoersmarkt. Vraagafhankelijke vervoersystemen die het van kleine aantallen reizigers moeten hebben, worden sneller levensvatbaar. Hiermee kan het individueel reisbudget een impuls geven aan het vernieuwen van het vervoersaanbod. Een impuls aan meer passend regulier vervoer voor mensen die nu net niet mee kunnen komen.

Bas Witte

Bas Witte is adviseur doelgroepenvervoer en openbaar vervoer. Op meerdere plekken in Nederland adviseert hij overheden over hoe je integratie OV en doelgroepenvervoer vorm kan geven.

Reageren: [email protected]